સરદાર ઉધમ સિંહ (26 ડિસેમ્બર 1899 – 31 જુલાઈ 1940): ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના મહાન સેનાની અને ક્રાંતિકારી હતા. ઉત્તરાખંડ રાજ્યના એક જિલ્લાનું નામ પણ તેમના નામ પરથી ઉધમ સિંહ નગર રાખવામાં આવ્યું છે. તેમણે લંડનમાં જલિયાવાલા બાગ હત્યાકાંડ સમયના પંજાબના ગવર્નર જનરલ માઇકલ ડાયરને ગોળી મારી હતી.

પ્રારંભિક જીવન

સરદાર ઉધમ સિંહજીનો જન્મ ૨૬ ડિસેમ્બર ૧૮૯૯ના રોજ પંજાબના સંગરુર જિલ્લાના સુનમ ગામના એક જાટ પરિવારમાં થયો હતો અને તે સમયે લોકો તેમને શેર સિંહ તરીકે ઓળખતા હતા. તેમના પિતા સરદાર તેહલ સિંહ જમ્મુ ઉપલી ગામના રેલવે ક્રોસિંગ પર ચોકીદાર તરીકે કામ કરતા હતા. તેમની માતા નારાયણ કૌર (નરેન કૌર) ગૃહિણી હતી. જેઓ તેમના બે બાળકો ઉધમ સિંહ અને મુક્તા સિંહનું પણ ધ્યાન રાખતા. પરંતુ કમનસીબે બંને ભાઈઓના માથા પરથી માતા-પિતાનો પડછાયો ટૂંક સમયમાં જ હટી ગયો. ૧૯૦૧માં તેમના પિતાનું અવસાન થયું અને પિતાના મૃત્યુના 6 વર્ષ પછી તેમની માતાનું પણ ૧૯૦૭ અવસાન થયું. આ ઘટનાને કારણે તેણે મોટા ભાઈ સાથે અમૃતસરના એક અનાથાશ્રમમાં આશરો લેવો પડ્યો હતો. બંને ભાઈઓને અનાથાશ્રમમાં અનુક્રમે ઉધમ સિંહ અને સાધુ સિંહ તરીકે નવા નામ મેળવ્યા હતા. પરંતુ કમનસીબે ઉધમ સિંહના ભાઈ પણ તેમની સાથે લાંબો સમય ન રહ્યા, તેમના ભાઈનું ૧૯૧૭માં જ અવસાન થયું. હવે પંજાબમાં તીવ્ર રાજકીય ઉથલપાથલ વચ્ચે ઉધમ સિંહ એકલા પડી ગયા હતા. ઉધમસિંહ આ બધી ગતિવિધિઓથી સારી રીતે વાકેફ હતા. ઉધમ સિંહે ૧૯૧૮માં મેટ્રિક પૂર્ણ કર્યું. આ પછી તેણે ૧૯૧૯માં ખાલસા અનાથાશ્રમ છોડી દીધું.

વિચારધારા

શહીદ ભગત સિંહ દ્વારા તેમના દેશ અને તેમના જૂથો પ્રત્યે કરવામાં આવેલા ક્રાંતિકારી કાર્યથી ઉધમ સિંહ ખૂબ જ પ્રભાવિત થયા હતા.૧૯૩૫માં જ્યારે ઉધમ સિંહ કાશ્મીરમાં હતા ત્યારે તેઓ શહીદ ભગત સિંહની તસવીર સાથે પકડાયા હતા. તે દરમિયાન ઉધમ સિંહજીને શહીદ ભગત સિંહજીના સહયોગી માનવામાં આવતા હતા અને તેની સાથે શહીદ ભગત સિંહના શિષ્ય ઉધમ સિંહને પણ સ્વીકારવામાં આવ્યા હતા. ઉધમ સિંહ દેશના તમામ ધર્મોની સમાનતાના પ્રતીક હતા અને તેથી જ તેમણે પોતાનું નામ બદલીને ‘રામ મોહમ્મદ સિંહ આઝાદ’ રાખ્યું હતું જે ભારતના ત્રણ મુખ્ય ધર્મોનું પ્રતીક છે. {રામ-હિન્દુ, મોહમ્મદ-મુસ્લિમ, સિંહ-શીખ}. ઉધમ સિંહજીને દેશભક્તિના ગીતો ખૂબ પસંદ હતા, તેઓ હંમેશા સાંભળતા હતા. તે સમયના મહાન ક્રાંતિકારી કવિ રામ પ્રસાદ બિસ્મિલ દ્વારા લખાયેલા ગીતો સાંભળવાનો તેમને ખૂબ જ શોખ હતો.

કેવી રીતે બન્યા કાંતિકારી ?

જલિયાવાલા બાગમાં અંગ્રેજોએ કોઈ પણ કારણ વગર નિર્દોષ લોકોને મોતને ઘાટ ઉતારી દીધા હતા. આ નિંદનીય ઘટનામાં ઘણા લોકોના મોત થયા હતા. જેમાં કેટલાક વૃદ્ધો, બાળકો, મહિલાઓ અને યુવાનો પણ સામેલ હતા. સરદાર ઉધમ સિંહે આ ચોંકાવનારી ઘટનાને પોતાની આંખે જોઈ હતી, જેના કારણે તે ખૂબ જ દુઃખી થઈ ગયા અને તેમણે તે જ સમયે જલિયાવાલા બાગની માટી હાથમાં લઈને નક્કી કર્યું હતું કે, જેના ઈશારે આ બધું થયું છે, તેને તેના કૃત્યની સજા આપવાની પ્રતિજ્ઞા લઈ લીધી હતી.

પ્રતિજ્ઞાની પૂર્ણતા

પ્રતિજ્ઞા લીધા બાદ એને અંજામ આપવા અલગ અલગ નામોથી આફ્રિકા, નૈરોબી, બ્રાઝીલ અને અમેરિકાની યાત્રા કરી. ઈ.સ. ૧૯૩૪ માં ઉધમસિંહ લંડન પહોંચી ગયા. ત્યાં ૯ એલ્ડર સ્ટ્રીટ કોમર્શિયલ રોડ પર રહેવા લાગ્યા. ત્યાં તેમણે યાત્રાના હેતુથી એક કાર લીધી હતી. ભારતના આ વીર ક્રાંતિકારી માઈકલ ઓ. ડાયરની હત્યા કરવા માટેના યોગ્ય સમયની રાહ જોઈ રહ્યા હતા.

ઉધમસિંહજીને પોતાના ભાઈ-બહેનોની મોતનો બદલો લેવાનો મોકો ૧૯૪૦માં મળ્યો. જલિયાંવાલા બાગના હત્યાકાંડના ૨૧ વર્ષ પછી ૧૩ માર્ચ ૧૯૪૦માં રોયલ એશિયન સોસાયટીની લંડનના કાકસ્ટન હોલમાં બેઠક હતી. જ્યાં માઈકલ ઓ. ડાયર પણ વક્તાઓમાંનો એક હતો. ઉધમસિંહજી તે દિવસે સમયસર પોતાની જગ્યાએ બેસી ગયા. તેમણે પોતાની રિવોલ્વર એક મોટી ચોપડીમાં છુપાવી હતી. અને તેના માટે તેમણે ચોપડીના પાનાને રિવોલ્વરના આકારમાં કાપી નાખ્યા હતા. જેનાથી જનરલ ડાયરની જાન લેનાર હથિયાર સરળતાથી છુપાવી સકાય.

બેઠક પુરી થઇ ત્યારબાદ દિવાલની પાછળથી ઉધમસિંહએ જનરલ ડાયરને ૨ ગોળીઓ મારી જેનાથી ડાયરનું તાત્કાલિક અવસાન થઇ ગયું. જનરલ ડાયર સાથે બદલો લેવા માટે ઉધમ સિંહે 21 વર્ષ સુધી યોગ્ય તકની આતુરતાપૂર્વક રાહ જોઈ હતી. ઉધમસિંહજી ત્યાંથી ભાગ્યા નહી અને તેઓએ આત્મસર્મપણ કરી દીધું. તેમના પર મુકદમો ચાલ્યો. ૪ જૂન ૧૯૪૦ના રોજ ઉધમસિંહજીને હત્યાના ગુનામાં ફાંસીની સજા આપવામાં આવી અને ૩૧ જુલાઈ ૧૯૪૦માં પેન્ટનવિલે જેલમાં તેમને ફાંસી આપવામાં આવી.  જ્યાં તેઓએ હસતા-હસતા મોતને ગળે લગાવી હતી.

અમૂલ્ય સહાદત

સરદાર ઉધમ સિંહજીની તેમના ગામમાં સમાધિ બનાવવામાં આવી હતી. આ રીતે તેમણે 40 વર્ષની ઉંમરે પોતાના દેશવાસીઓ માટે આત્મસમર્પણ કર્યું. જે દિવસથી સરદાર ઉધમ સિંહજીને ફાંસી આપવામાં આવી ત્યારથી ભારતમાં ક્રાંતિકારીઓનો ગુસ્સો અંગ્રેજો પ્રત્યે વધુ વધી ગયો હતો. તેમની શહાદતના માત્ર 7 વર્ષ બાદ ભારત અંગ્રેજોની ગુલામીમાંથી મુક્ત થયું હતું.

સમ્માન અને વિરાસત

શીખોના શસ્ત્રો જેમ કે છરીઓ, ડાયરીઓ અને ગોળીબાર દરમિયાન વપરાયેલ ગોળીઓ તેમના સન્માનના ચિહ્ન તરીકે સ્કોટલેન્ડ યાર્ડના બ્લેક મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવે છે.

રાજસ્થાનના અનુપગઢમાં શહીદ ઉધમ સિંહજીના નામ પર એક પોસ્ટ પણ છે. અમૃતસરના જલિયાવાલા બાગ પાસે સિંહજી લોકોને સમર્પિત એક સંગ્રહાલય પણ બનાવવામાં આવ્યું છે. ઉધમ સિંહ નગર જે ઝારખંડમાં છે. આ જિલ્લાનું નામ પણ તેમના નામ પરથી પ્રેરિત રાખવામાં આવ્યું હતું. તેમની પુણ્યતિથિ પર પંજાબ અને હરિયાણામાં જાહેર રજા રાખવામાં આવે છે.

સરદાર ઉધમ સિંહજી દ્વારા કરવામાં આવેલ બલિદાનને ઘણી ભારતીય ફિલ્મોમાં બતાવવામાં આવ્યું છે, જે નીચે મુજબ છે:-

જલિયાવાલા બાગ (1977)

શહીદ ઉધમ સિંહ (1977)

શહીદ ઉધમ સિંહ (2000)

સરદાર ઉધમ સિંહ – ફિલ્મનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું છે, જેનું નિર્માણ રોની લાહિરી અને શીલ કુમાર દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે અને રિતેશ શાહ અને શુભેન્દુ ભટ્ટાચાર્ય દ્વારા રેઈન સન ફિલ્મ્સ અને કેનો વર્ક્સના બેનર હેઠળ લખવામાં આવ્યું છે. આ ફિલ્મમાં વિકી કૌશલે સરદાર ઉધમ સિંહની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ ફિલ્મ દ્વારા સરદાર ઉધમ સિંહજીના જીવનમાં બનેલી ઘટનાઓ અને તેમના હેતુને દર્શકોને બતાવવા અને સમજાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.

છેલ્લા શબ્દો

આપણે જે સ્વતંત્ર ભારતમાં જીવી રહ્યા છીએ અને આપણામાંથી જેઓ આપણી સ્વતંત્રતા પર ગર્વ અનુભવે છે. સરદાર ઉધમ સિંહ અને એમના જેવા કેટ કેટલાય સ્વાતંત્ર્ય સેનાની તેમની પાછળ રહ્યા છે, આપણે હંમેશા આ યાદ રાખવું જોઈએ. આપણા બધા દેશવાસીઓનું કર્તવ્ય બને છે કે આપણે જે સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ દ્વારા આઝાદી મેળવી છે તેને હંમેશા આપણા હૃદયમાં રાખીએ. સ્વતંત્રતા સેનાનીઓએ આપેલા બલિદાનને યાદ કરવા માટે, આપણે હંમેશા એક થવું જોઈએ અને હંમેશા આપણી અખંડિતતા અને આપણી એકતા પર ગર્વ કરવો જોઈએ.

💐 વીર સ્વાતંત્ર્ય સેનાની સરદાર ઉધમ સિંહજીને શત શત નમન 💐

Stay Happy & Connected With www.onlinegovjob.in for Latest Government Jobs & schemes Update

Important Note:- Please always check & confirm the above details with the official website & Advertisement/Notification.